Metalin Geri Dönüşümü
Metaller hakkında önemli bilgiler;
Metal atıkları hayatımızın birçok noktasında farklı tüketim süreçleri sonucunda üretebiliyoruz. Günlük hayatta kullandığımız geri dönüştürülebilir metallerin içinde; masa ve sandalye ayakları, metal tencere ve tavalar, elektrikli ev aletleri, alüminyum folyo, alüminyum ve çelik konserve ve tenekeler, mutfak gereçleri, okullarda ve ofislerde kullanılan kilitli dolaplar, kapılar, portatif merdivenler ve fermuarlar bulunmaktadır. Metal atıkların doğada bozulma süreleri 10 –100 yıl arasında değişir. Sadece bu küçük liste bile ne kadar çok eşyanın geri dönüştürülerek ekonomiye geri kazandırılabileceği hakkında bize bilgi verebilir.
Metallerin geri dönüşümü;
Ayrı biriktirdiğimiz metal atıkları hacmini küçülterek metal atık ünitelerine götürebiliriz. Buradan ayırma tesislerine giden metaller, mıknatıslar yardımıyla yabancı malzemelerden (plastik vb.) ayrılır. Sonrasında yüksek ısıdaki fırınlarda eritilen metal, bloklar haline getirilir. Bu bloklar istenilen kalınlığa göre ayarlanabilir ve endüstriyel üretimin farklı alanlarında kullanılmak üzere yolculuğa çıkar. Geri dönüştürülmüş metalleri kullanmak, sıfırdan üretime göre 17 kat daha az enerji harcar. Evinizdeki çamaşır makinesi, fırın ya da ısıtıcı gibi ürünleri yenilerken unutmayın, hepsi geri dönüştürülebilir metaller içerir. Metaller %100 ve tekrar tekrar geri dönüştürülebilir. Dolayısıyla döngüsel ekonomiye katkı sağlar ve atık sahalarındaki birikmenin önüne geçer. Şimdi farklı metallerin özelliklerine, kullanım alanlarına ve geri dönüşüm süreçlerine bir göz atalım.
Alüminyum
Alüminyum geri dönüşüm maliyeti en düşük olan metallerden biridir. Sıfırdan üretime göre, geri dönüştürülmüş alüminyum kullanımı, %95 oranında enerji tasarrufu sağlar. İnşaat, elektronik cihazlar ve ulaşım araçlarında kullanılmaktadır. Tek bir alüminyum kutunun geri dönüştürülmesi 100-watt bir ampulün dört saat yanmasına denk bir enerji tasarrufu sağlar. Aliminyum bir yıl içerisinde 8 kere geri dönüştürülebilir. Birçok alüminyum eşya geri dönüştürülebilir, ancak folyolar çok hafif olduğu için toplanması güçtür, bazen yiyeceklerle beraber çöpe atılmaktadır. Evler, iş yerleri, okullar ve restoranlarda bu gibi ürünlerin toplanması güçtür. Bu nedenle alüminyum folyo yerine yeniden kullanılabilir alternatifleri tercih etmek atık azaltımı konusunda önemli bir adım olabilir.
Bakır
Geri dönüştürülmüş bakır kullanımı sıfırdan üretime göre %85 enerji tasarrufu sağlar ve CO2 emisyonlarını %65’e kadar azaltır. Birçok metal gibi sonsuz kez geri dönüştürülebilir. Dünyadaki talep sürekli arttığı için geri dönüştürülmüş bakır, çatı malzemesi, tren ve arabalar, madeni para, mutfak eşyaları ve müzik enstrümanlarını da içine alan üretim yelpazesi içinde kullanılmaktadır. İyi bir iletken olması sebebiyle, büyük çoğunluğu elektrikli cihazlarda kullanılmaktadır.
Çinko
Çinko; demir, alüminyum ve bakırdan sonra en çok kullanılan metaldir. Kolayca geri dönüştürülebilir ve en çok pirinç ve bronz gibi alaşımlarda kullanılır. Örneğin ortalama bir otomobilde 10 kg çinko bulunur. Otomobil geri dönüştürüldüğünde, çinko kaplı paneller tamamen ve aynı kalitede geri dönüştürülebilir. Pil, boya, güneş kremi, mürekkep, sabun, ilaç gibi birçok ürünün yapımında çinko bulunur. Geri dönüştürülmüş çinko kullanımı %76’ya kadar enerji tasarrufu sağlar. Çinko arzının %30–40’ı eski hurdalardan ve kalıntılardan sağlanır.
Çelik
Çelik en çok geri dönüştürülen metaller arasındadır. Kullandığımız teneke kutular %99 çelikten oluşmaktadır. Bir arabanın kütlesinin ortalama %70’ini çelik oluşturur. Otomobil geri dönüşümünde, mıknatıs yardımıyla çelik plastikten ve demirsiz alaşımlardan ayrılır ve tonlarca çeliğin ekonomiye geri dönmesine katkıda bulunur. Sıfırdan üretime göre geri dönüştürülmüş çelik kullanmak karbon salınımını %80’e, su kullanımını %40’a ve su kirliliğini de %76’ya kadar azaltır. Çelik ürünleri kalitesini kaybetmeden defalarca geri dönüştürülebilir.
Diğer metaller
Döngüsel ekonomi için harika bir metal olan kurşun sonsuz kere aynı kalitede geri dönüştürülebilir. Alüminyum, bakır , çinko gibi metallerden, hatta cam ve gazete gibi geri dönüşümü yaygın ürünlerden daha fazla geri dönüştürülür. Geleneksel yöntemlerle üretime göre geri dönüştürülmüş kurşun kullanımı %99 enerji tasarrufu sağlar.
Lityum, elektrikli arabaların bataryalarında kullanılır ve yer kabuğunda sadece küçük miktarlarda bulunur. Lityumun geri dönüşümü zordur.
Tungsten en sert metallerden biridir ve aşırı sıcaklılara dayanabilir, bu yüzden motor enjektörlerinde bile kullanılabilir.
Titanyum çelikten %45 daha hafiftir, deniz suyu gibi aşındırıcı etkenlere karşı dayanıklıdır, bu nedenle sağlık endüstrisinde, örneğin eklem değişimi işlemlerinde kullanılabilir.
Maden cevherinden direkt kullanımına göre, kurşun ve kalay geri dönüşümü CO2 emisyonlarını %99’a kadar azaltır. Eski mücevherler ve madeni paralardaki gümüş de geri dönüştürülebilir.
Özet
Sonuç olarak neredeyse her metal geri dönüştürülebilir ve döngüsel ekonomide önemli bir yere sahiptir. Ekonomik dalgalanmalara oldukça dayanıklı olan hurda metal endüstrisi, enerji tasarrufu, üretim maliyetlerini düşürme, atık sahasına olan ihtiyacını ve su ve toprak gibi doğal kaynak kullanımını azaltma noktasında global ekonomiye ciddi anlamda katkı sağlamaktadır. Örneğin bir alüminyum içecek kutusunu geri dönüştürmek, bir televizyonu 3 saat boyunca çalıştırmaya yetecek kadar enerji sağlar.
Metal geri dönüşümü ile ilgili ilginç bilgiler;
- Alüminyum mıknatıstan etkilenmez ancak çelik etkilenir.
- İçecek kutuları genelde alüminyumdan, yiyecek konserveleri ise çelikten yapılır.
- Metal hurdalarının (demir ve alüminyum gibi) geri dönüşümü, yerel inşaat projelerine (yol ve köprü yapımına) katkıda bulunur.
- Hurda metaller geri dönüştürülüp; bisiklet, otomobil, uçak ve diğer ulaşım araçlarının yapımında kullanılır. Uluslararası taşımacılıkta ve depolamada kullanılan konteynerların yapımında da hurda metaller kullanılmaktadır.
- Metal geri dönüşümü, eritme, maden çıkarma ve taşıma dolayısıyla oluşan CO2 emisyonlarının azaltılmasında etkilidir.
- Bir bilgisayarda 1.5 kg, ortalama bir evde 100 kg, bir rüzgar türbini 5 ton ağırlığında bakır içerir.
Kaynaklar:
https://www.warwickdc.gov.uk/download/downloads/id/3041/metal_recycling_facts.pdf
https://www.asm-recycling.co.uk/blog/the-world-of-metal-recycling-the-facts/
https://www.recyclemetals.org/about-metal-recycling/cool-facts.html
https://www.cevremuhendisligi.org/index.php/sifir-atik/1104-metal-atiklarin-geri-kazanimi
https://communityrecycleit.wordpress.com/2021/05/09/15-metal-recycling-facts/
